|
Wait please... |
|
|
Wait please... |
| †1r | Hec sunt statuta communis et Alme civitatis Vercellarum. |
| †2r | Rubrice statutorum Vercellarum |
| Liber primus. DE officio potestatis et eius vicarii. folius .i. ... | |
| ††7r | Statuta Collegii notariorum civitatis Vercellarum. cciiii. usque ad ccxxviii. |
| ††8r | In nomine sancte et individue Trinitatis. Amen. |
| ††8r-††8v | LEgitur in canone facte sunt leges ut metu earum humana coerceatur audacia tutaque sit inter improbos innocentia et in ipsis improbis formidato supplicio refrenetur audacia et nocendi facultas quia plectendo et ignoscendo hoc solum bene agitur ut vita hominum corrigatur. Quoniam effrenata cupiditas sui prodiga mater litium, materia iurgiorum tot quotidie nova litigia generat ut nisi iustitia conatus eius sua virtute reprimeret et questiones ipsius implicatas explicaret. ius humani federis litigatorum abusus extingueret et concordia extra mundi terminos exularet. Ideoque lex proditur ut appetitus noxius sub iuris regola limitetur per quam genus humanum ut honeste vivat alterum non ledat, ius suum unicuique tribuat informetur. Et alibi scribitur in lege civili: Unam quidem omnium esse perfectissimam virtutem arbitrandum est hominibus que iura omnibus nobis distribuit, hoc est ex causa cognominata iustitia. Et enim unaqueque aliarum virtutum nisi subsequatur huiusmodi non bona fiet. Itaque nec fortitudinem que non est cum iustitis laudabimus et si quis ab ea iustitiam subtrahat delictorum solummodo non quorundam bonorum fiet occasio. Ipsa autem summa virtus iustitia assumpta in genere inter cunctos modos quibus ordine limitationis suum effectum prosequitur iuris positivi ordinationibus regulatur, videlicet tam legum communium principum romanorum quam etiam municipalium seu particularium statutorum quorum municipalium statutorum effectus et robur a Romanis legibus emanavit que universis urbibus tribuerunt auctoritatem condendi statuta. Legitur quoque in constitutione canonica: non debet reprehensibile iudicari si secundum varietatem temporum statuta variantur humana. Et legitur in lege civili: Natura quotidie novas edere formas deproperat. Et quod medicamenta morbis exhibent hec iura negociis. Que quidem deliberata advertens strenuus miles Prothasius de Caymis Miediolanensis civis Vercellarum potestas simul cum viro laudabili et prudenti domino Xandrino Spata recta De Parma iuris utriusque perito eiusdem domini potestatis generali vicario. Cognito quoque per eos ex querelis frequentibus hominum Vercellarum necnon relatione domini vicarii suprascripti reliquorumque iudicum iurisperitorum curie ipsius domini potestatis qui quotidie circa statuta civitatis Vercellarum versantur quasi infinitos fore defectus in eisdem statutis. Quapropter indigebant vehementer correctione, declaratione, additione et aliis emendationibus predictorum defectuum ex quibus emendationibus indubitanter status reipublice bonumque publicum et privatum eiusdem civitatis atque districtus feliciter poterit augmentari ac prosperabitur de die in diem divina gratia mediate de consilio et consensu plurium sapientum consilii civitatis premisse. Constituit et elegit sex sapientes tam iurisperitos quam alios congruos et expertos ad opus predictum, videlicet ut diligeter viso et examinato predictorum statutorum volumine defectus predictos supplerent, et ut deberent ac possent ipsa statuta corrigere mutare declarare eis adiungere, necnon nova statuta formare. Qui sapientes ut premittitur ad premissa electi provida ac matura deliberatione prehabita aggredientes opus predictum et circa ipsum assiduo et indefenso studio diebus et mensibus quam pluribus laborantes ad honorem et gloriam altissimi redemptoris exaltationem et laudem beatissime virginis Marie matris eius totiusque celestis curie, necnon beati Eusebii martyris protectoris atque patroni civitatis predicte districtusque eiusdem et personarum ibidem manentium. Insuper ad amplificationem reverentie honoris et laudis magnificorum dominorum Ioannis atque Luchini de vicecomitibus dominorum civitatum Mediolani Vercellarum etc. ac etiam ad honorem domini Prothasii potestatis ut supra et ad statum predictorum civitatis atque districtus Vercellarum pacificum et tranquillum iuxta potestatem eis tributam. Statuerunt et ordinaverunt in omnibus et per omnia prout in presenti volumine statutorum per ordinem continetur. Deinde subsequenter iterato volumen statutorum predictum ex deliberatione consilii civitatis predicte et per alios vigintiquatuor sapientes nobiles et viros expertos in predictis cum consilio collegii iudicum civitatis Vercellarum subiectum fuit examinationi plenissime. Qui unanimes tamque opus laudabile approbaverunt et laudarunt, quibusdam tamen detracti et additi, secundum quod crediderunt bono publico civitatis predicte laudabiliter & utiliter convenire. Denique omnibus ut supra premittitur sic dilucidatis dictum volumen et omnia statuta contenta in ipso per credentiam generalem communis Vercellarum et credentiarios ipsius approbata, confirmata, laudata et constituta plena deliberatione fuerunt. |
| a1r | Incipit Liber primus de officio Potestatis et eius vicarii. |
| Incipit: ‘STatutum et ordinatum est quod potestates et rectores iudices milites et officiarum ipsorum potestatum et rectorum teneantur in principio sui regiminis iurare corporaliter ad sancta dei evangelia omnia et singula que in eorum sacramentalibus … ...’ | |
| d1v | Explicit: ‘... vel elapso mense si terminus non fuerit in eis appositus debeant executioni mandari omnibus iuris remediis etc.’ |
| d2r | Liber secundus de consulibus. |
| Capitulum generale de his que pertinent iudicibus consulibus iustitie Vercellarum. | |
| Incipit: ‘STatutum est quod cause civiles et ordinarie agitentur sub iudicibus consulibus iustitie Vercellarum et non sub aliis iudicibus potestatis vel rectoris nec sub potestate ...’ | |
| f8r | Explicit: ‘... et quod ulterius dictis talibus debitoribus non fiat ius neque iustitia in civili donec in tali duricia perseverare voluerint.’ |
| g1r | Incipit Liber tertius de officialibus. |
| Quod nullus possit esse iudex iustitie nec advocatus in civitate Vercellarum nec habere dona sive salarium a communi que dantur collegio iudicum nisi audiverit leges per quinque annos. | |
| Incipit: ‘ITem statutum est quod nullus possit esse iudex iustitie nec habere dona sive salarium que dantur a communi singulis annis collegio iudicum Vercellarum nisi audiverit leges per quinque annos et advocaverit per tres annos ...’ | |
| h5v | Explicit: ‘... ITem quod scholares venientes ad studium Vercellarum et servientes qui cum eis venerint habeant plenam et liberam fidantiam ipso iure veniendi et standi et redeundi salvi et securi in personis et rebus per districtum Vercellarum ex parte communis et subdotirum communis Vercellarum.’ |
| h6r | Incipit Liber quartus de penis. |
| De pena contrahentis cum electo in potestate Vercellarum. | |
| Incipit: ‘STatutum est quod quicumque aliquid dederit vel promiserit, mutuaverit vel alio genere contraxerit cum eo qui electus est vel pro tempore fuerit potestas seu rector communis Vercellarum … ...’ | |
| [rivedere explicit/explicit liber quartus] | |
| p6v | Explicit: ‘... ITem quod nullus audeat vel presumat in districtu Vercellarum exercere iurisdictionem aliquam sine voluntate potestatis et totius credentie communis Vercellarum sub pena librarum trecentarum papiensum pro quolibet et qualibet vice. Et quilibet possit accusare et habeat tertiam partem pene.’ |
| p7r | Liber quintus de damnis datis. |
| De campariis eligendis per consules viciniarum. | |
| Incipit: ‘STatutum est quod consules cuiuslibet vicinie civitatis Vercellarum in principio cuiuslibet regiminis eligant duos camparios pro qualibet vicinantia infra tempus eis ordinandum. ...’ | |
| r3r | Explicit: ‘... Simili modo cassari facere possit et debeat accusas factas et fiendas de quibus facte sint vel fuerint legitime probationes in defensione accusatorum.’ |
| r3v | Incipit Liber sextus de pactis. |
| De concordia facta inter commune Vercellaruam et homines de Rodobio. | |
| Incipit: ‘STatutum est quod potestas teneatur et debeat observare et observari facere concordiam factam inter dominum Guidonem de Rodobio et Aycardum eius filium et Iacobum illius Guidonis Ablaticum ex una parte ...’ | |
| t2v | Explicit: ‘... Commune et homines Arelii debent dare communi Vercellarum a die .xxi. Martii .M.ccc.xl. secundum reformationem inde factam die suprascripta tempore regiminis domini Borrolii de Castelleto potestatis suprascripti .M. in compensatione et pro compensatione omnium onerum communis Vercellarum que sibi possent imponi per commune Vercellarum libras xx papienses.’ |
| t3r | Liber septimus de extra ordinariis. |
| De prandio non dando magistris diebus dominicis. | |
| Incipit: ‘STatutum est quod nullus de civitate teneatur nec debeat dare prandium diebus dominicis magistris de lignamine vel muro pro opere quod ei fecerint nec dare aliquid victurali ducenti vinum ...’ | |
| 2c6r | Explicit: ‘... ac virtutum comitis etc. FINIS’ |
| Colophon: ‘Impressum Vercellis per Ioannem Mariam de Peliparis de Pallestro, anno domini M.ccccc.xli. die .xxiii. mensis Iunii.’ |
